De valkuil die veel leiders niet zien bij weerstand

Leiders staan vandaag voor complexe uitdagingen: hybride werken, weerstand tegen verandering en uiteenlopende persoonlijkheden in hun teams. Veel leiders merken dat hun pogingen om teams te sturen soms averechts werken. Hoe zorg je dat je invloed juist versterkend werkt op je team? De Roos van Leary biedt een praktisch model om gedragsdynamiek te begrijpen en effectief te reageren. Laten we via een concrete casus bekijken hoe de principes van het model deze leider uit zijn impasse kunnen helpen.

Casus: weerstand in een hybride team

Stel je voor: Een productiebedrijf voert een hybride werkvorm in voor de ondersteunende teams, terwijl de operators fysiek op de werkvloer blijven. Hierdoor ervaren de operators minder directe ondersteuning en informele afstemming, wat leidt tot teruggetrokken of passief gedrag. De ondersteunende teams zelf hebben moeite met de nieuwe manier van werken; sommigen reageren kritisch of tegenwerkend uit onzekerheid of frustratie. De leidinggevende probeert bij te sturen met striktere deadlines en controle, maar merkt dat dit het ongewenste gedrag juist versterkt.

Dit scenario is herkenbaar voor veel leiders: je voelt dat je moet ingrijpen, maar hoe je reageert, versterkt vaak het gedrag dat je juist wilt veranderen.

De Roos van Leary in het kort

De Roos is gebaseerd op twee assen:

• Dominantie-as: boven (sturend) ↔ onder (volgend)
• Samenwerkings-as: nabij (coöperatief) ↔ afstand (tegenwerkend)

Het model helpt leiders om:

• Het gedrag van hun team te observeren en classificeren
• Het effect van hun eigen gedrag op het team te begrijpen
• Strategische keuzes te maken over hoe te reageren

Spelregels van interactie: 

Er zijn 3 basisregels bij het model van Leary: 

1. Actie = reactie – elk gedrag lokt reactie uit (zowel verbaal als non-verbaal)
2. Boven ↔ onder – bovengedrag roept ondergedrag op en omgekeerd.
3. Nabijheid = Nabijheid, afstand = afstand – coöperatief gedrag lokt samenwerking uit, tegenwerkend gedrag roept weerstand op.

Interactiepatroon in de casus

• Teamleden: operators vertonen passief ondergedrag (De stille) en de ondersteunende teams tegenwerkend ondergedrag (De opstandige).
• Leidinggevende: sturend boven/afstand gedrag→ roept nog meer passiviteit of tegenwerking op.

Zo ontstaat een knellend patroon: elke actie bevestigt en versterkt het gedrag van de ander. 

De interactiesleutel: doorbreek het patroon

Aangezien de leider het patroon dat ontstaan is als niet effectief beschouwd, wil hij dit veranderen. Hiervoor zal hij de interactiesleutel moeten toepassen. De interactiesleutel helpt leiders hun gedrag zo te kiezen dat het gewenste gedrag wordt uitgelokt:

• Bij passief ondergedrag: toon coöperatief ondergedrag → luisteren, open vragen stellen, vraag advies en input naar hun noden. Kies de relatie-kaart. 
• Bij opstandig ondergedrag: reageer ondersteunend in plaats van confronterend → erken gevoelens, toon oprechte interesse, werk samen aan oplossingen.

Door deze bewuste gedragskeuze verandert de dynamiek: meer initiatief, minder weerstand, betere samenwerking.

Wat je als leider kunt doen

1. Observeer het gedrag en plaats het in de Roos van Leary.
2. Reflecteer: versterkt jouw reactie het ongewenste gedrag?
3. Kies bewust je reactie via de interactiesleutel.
4. Blijf bijsturen: interactie is een continu proces.

Conclusie

De Roos van Leary is een praktisch hulpmiddel om niet alleen te begrijpen wat er speelt, maar ook om patronen te doorbreken. Door bewust gedrag te kiezen, kan je als leider weerstand ombuigen en samenwerking versterken.

💡 In onze training Van Zelfinzicht naar Teamimpact – Gedrag als Kompas leer je deze technieken toepassen op je eigen praktijkcases.